Ρώσο-τουρκικός αγωγός – Ο ενεργειακός εκβιασμός σε ΗΠΑ και Ευρώπη

Οι ισορροπίες στην ανατολική Ευρώπη και τα ενεργειακά αποθέματα της ανατολικής Μεσογείου διαμορφώνουν ένα νέο ενεργειακό τοπίο όπου η Τουρκία επιδιώκει με κάθε μέσο να εξελιχθεί σε σημαίνων δρώντα και να προωθήσει τα ενεργειακά της συμφέροντα.

Τη στιγμή που οι διμερείς σχέσεις ΗΠΑ και Ρωσίας βρίσκονται σε χαμηλό σημείο εξαιτίας της κρίσης της Ουκρανίας και η Ευρωπαϊκή Ένωση μαζί με την Ουάσιγκτον αναζητεί απεγνωσμένα εναλλακτικές για να περιορίσει την εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο, ο τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν δέχεται να περάσει από τη χώρα του ένας αγωγός φυσικός αερίου που θα εξυπηρετεί μονό τα ρωσικά ενεργειακά – οικονομικά συμφέροντα.

Απάντηση σε ΗΠΑ

Ουσιαστικά η κίνηση Ερντογάν μπορεί να θεωρηθεί μια «πισώπλατη μαχαιριά» στην αμερικανική πολιτική και την ενεργειακή ασφάλειας της Ευρώπης. Η Τουρκία με την απόφαση αυτή δίνει μια δεύτερη ευκαιρία ση Ρωσία να βρει μια νέα δίοδο μεταφοράς φυσικού αερίου στην Ευρώπη, παρακάμπτοντας έτσι μέσω της Τουρκίας χώρες όπου ελέγχονται από τη Δύση όπως η Ουκρανία, ακυρώνοντας κατά αυτό τον τρόπο το μακροχρόνιο γεωπολιτικό σχεδιασμό των ΗΠΑ.

Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι ο Ερντογάν με τη συμφωνία για το νέο ρώσο – τουρκικό αγωγό ενδεχομένως να επιδιώκει να εκβιάσει καταστάσεις, με στόχο να πάρει ανταλλάγματα στη διαχείριση των ενεργειακών αποθεμάτων της ανατολικής Μεσογείου. Δηλαδή να χρησιμοποιήσει το νέο αγωγό ως διαπραγματευτικό χαρτί για αποκτήσει δικαιώματα στα κυπριακά κοιτάσματα φυσικού αερίου.

Η αμερικάνικη στρατηγική έχει επικεντρωθεί στη νοτιανατολική Ευρώπη στο να εμποδίσει τη Ρωσία να επηρεάσει με τη «διπλωματία των αγωγών» χώρες και στο να απεξαρτήσει την Ευρώπη από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Ο Ερντογάν με τη συμφωνία του αγωγού με το ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν ενδέχεται να στέλνει σε ΗΠΑ και Βρυξέλλες το μήνυμα ότι ακολουθεί μια ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, ότι δεν τους υπολογίζει. Άλλωστε το έχει αποδείξει με την πολιτική που συνεχίζει να ακολουθεί στον εμφύλιο της Συρίας να στηρίζει τους ισλαμιστές εξτρεμιστές μαχητές που απειλούν να μεταβάλλουν εκ νέου τα σύνορα της Μέσης Ανατολής.

Η ισλαμική κυβέρνηση της Άγκυρας γνωρίζει πολύ καλά ότι το πλεονέκτημα στον τομέα της ενεργείας θα ενισχύσει το διεθνές προφίλ της και θα την καταστήσει μια σημαντική περιφερειακή δύναμη ώστε να μπορεί να συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων και να επηρεάζει τις εύθραυστες γεωπολιτικές ισορροπίες σε Ανατολική Μεσόγειο και Βαλκάνια. Για το λόγο αυτό τα τελευταία χρόνια έχει προσανατολιστεί στην απόκτηση οπλικών συστημάτων, σκαφών επιφανείας, αεροσκαφών ναυτικής επιτήρησης, δορυφορικών συστημάτων επικοινωνίας και τηλεπισκόπησης, επάκτια ραντάρ με δυνατότητα επιτήρησης πέρα του ορίζοντα και τέλος έξι υπερσύγχρονα υποβρύχια τύπου Type214 TN.

Η Τουρκία εξαιτίας της γεωπολιτικής της θέσης διαθέτει ήδη ένα μεγάλο δίκτυο αγωγών (Μπακού- Τιφλίδα- Τσεϊχάν, Κιρκούκ- Τσεϊχάν, Blue Stream, Ελλάδα- Τουρκία) και κινείται για να το διευρύνει με νέες οδούς μεταφοράς ενεργείας. H Άγκυρα έχει υπογράψει με το Αζερμπαϊτζάν συμφωνία για την κατασκευή του Trans-Anatolia (ΤΑΝΑP) για να μεταφέρει το φυσικό αέριο της Κασπίας Θαλλασας στην τουρκική επικράτεια και από εκεί μέσω του Trans-Adriatic Pipeline (TAP) στις ευρωπαϊκές αγορές.
Η υλοποίηση του ΤΑΝΑP θα κοστίσει 7 δις. δολάρια και η αρχική δυνατότητα μεταφοράς φυσικού αερίου υπολογίζεται σε 16 δις. κυβικά μέτρα (bcm) το χρόνο που μπορεί να αυξηθεί και σε 31 bcm. Οι ολοένα αυξανόμενες ανάγκες της Τουρκίας εκτιμάται ότι θα ανέλθουν μέχρι το 2020 στα 70 bcm φυσικού αερίου το χρόνο . Σημαντικός θεωρείται για τα τουρκικά ενεργειακά συμφέροντα και ο αγωγός φυσικού αερίου Ταμπρίζ – Άγκυρας που συνδέει το Ιράν με την Τουρκία και της δίνει την ευκαιρία να επωφεληθεί από την εξαγωγή ενεργειακών πηγών από το Καζακστάν, το Ουζμπεκιστάν και το Τουρκμενιστάν προς τις ευρωπαϊκές αγορές.

Η Τουρκία έχει συνάψει στενές σχέσεις και με την Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση (KRG) του Βορείου Ιράκ για να αποκτήσει πρόσβαση σε ενεργειακές πηγές. Ο στόχος της Άγκυρας είναι να προμηθευτεί πετρέλαιο και φυσικό αέριο σε σχετικά ανταγωνιστικές τιμές και για αυτό απέρριψε τις εκκλήσεις της κεντρικής κυβέρνησης της Βαγδάτης να σταματήσει τη συνεργασία της με την KRG για συμφωνίες που αφορούν υδρογονάνθρακες. Η κυβέρνηση της Άγκυρας υπέγραψε νέα συμφωνία με την Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση βάση της οποίας 300.000 βαρέλια πετρελαίου τη μέρα (bpd) από το Κιρκούκ θα εξάγονται από τον αγωγό που διέρχεται από το κουρδικό έδαφος προς την Τουρκία.

Ωστόσο η ενεργειακή στρατηγική της Άγκυρας εμφανίζεται ιδιαίτερα τρωτή απέναντι στην ενεργειακή συμμαχία Ισραήλ και Κύπρου στη ανατολική Μεσόγειο, σε μια περίοδο που οι τούρκο- ισραηλινές σχέσεις παραπαίουν και η πολιτική «των μηδενικών προβλημάτων» με τις γειτονικές χώρες της Μέσης Ανατολής δεν λειτουργεί.

Ελλάδα και εθνική ενεργειακή στρατηγική

Η Ελλάδα από την πλευρά της, κράτος – μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εισέρχεται δυναμικά στην νέα ενεργειακή σκακιέρα με στόχο να συμβάλει στο περιορισμό της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από τη Ρωσία με : (α) τον αγωγό φυσικού αερίου Trans-Adriatic Pipeline (TAP), θεμέλιου λίθου του Νότιου Ενεργειακού Διαδρόμου και (β) με την προοπτική να διαδραματίσει ρόλο στην μεταφορά του φυσικού αερίου της ισραηλινής και της κυπριακής ΑΟΖ προς τις Ευρώπη.

Η κυβέρνηση της Αθήνας θα πρέπει να ξεκινήσει στην Ευρώπη μια δυναμική εκστρατείας ενημέρωσης στα κέντρα λήψης αποφάσεων καθώς και της κοινής γνώμης με απώτερο στόχο την ανάδειξη της σημασίας και του ρόλου της χώρας μας στο οικοδόμημα της ενεργειακής ασφάλειας της ευρωπαϊκής ηπείρου. Επιπρόσθετα οι ελληνικές αρμόδιες αρχές θα πρέπει να δημιουργήσουν μηχανισμούς ασφαλείας των ενεργειακών ζωτικών υποδομών στέλνοντας ένα μήνυμα υπευθυνότητας στην Ευρώπη.

Τέλος το πιο σημαντικό από όλα είναι η διαμόρφωση και υλοποίηση μιας εθνικής πολιτικής – ενεργειακής στρατηγικής και ασφαλείας η οποία θα δεσμεύει διαχρονικά όλες τις πολιτικές δυνάμεις και τις κυβερνήσεις Δεν υπάρχει χειρότερο μήνυμα προς την Ευρώπη αναφορικά με την ενεργειακή της ασφάλεια από την πολυδιάσπαση των απόψεων του ελληνικού πολιτικού συστήματος.

Το ζήτημα είναι ιδιαίτερο σοβαρό για τη χώρα μας και δεν χωρούν μικροπολιτικές αντιπαραθέσεις οι όποιες βασίζονται τις περισσότερες φορές σε ιδεοληψίες και στερεότυπα. Η ανάγκη για την επίτευξη εθνικής συμφωνίας αναφορικά με την ενεργειακή ασφάλεια της Ελλάδας και της Ευρώπης είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαία αφού τα οφέλη τόσο για το κράτος όσο και για τους πολίτες από αυτές τις επενδύσεις θα είναι πολλαπλά, τόσο σε όρους εσόδων για το κράτος όσο και σε ορούς χαμηλού ενεργειακού κόστους για τους έλληνες καταναλωτές.